Przedsiębiorca każdego miesiąca ma obowiązek naliczyć za siebie składki społeczne od określonej podstawy. W niektórych zaistniałych okolicznościach może obliczyć je od niższej kwoty niż obowiązujące go minimum. W przypadku kiedy podatnik zadeklaruje do podstawy wymiaru składek społecznych wyższą kwotę niż obowiązujące minimum, to będzie mógł zmniejszyć kwotę najniższej podstawy wymiaru.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyznacza zadeklarowana kwota, która jednak nie może być niższa od:
60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego jakie zostało przyjęte do ustalenia ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W 2021 roku jest to kwota 3 155,40 zł (60% z 5 259 zł)
30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, jeżeli przedsiębiorca ma prawo do ulgi dla osób rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej. W 2021 roku kwota ta kształtuje się w wysokości 840 zł (30% z kwoty 2 800 zł). W 2022 roku będzie to 903 zł (30% z 3 010 zł).
Przedsiębiorcy, którzy w poprzednim roku osiągnęli roczny przychód z prowadzonej działalności gospodarczej nieprzekraczający 120 000 zł mogą ustalić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne biorąc pod uwagę dochód firmowy uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym (przy ustalaniu tzw. małego ZUS-u). Jednak ustalona w taki sposób najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia nie może:
przewyższać 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli kwoty 3 155,40 zł w 2021 roku
być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, czyli od kwoty 840 zł w 2021 roku oraz kwoty 903 zł w 2022 roku.
Dodatkowo, jeżeli przedsiębiorca podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz nie ma ukończonych 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni), to ma obowiązek opłacania składki na FP i FS, które naliczane są od kwoty będącej podstawą wymiaru składek emerytalno-rentowych. Jeżeli podstawa w przeliczeniu za okres miesiąca jest w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2021 roku wynosi 2 800 zł, a w 2022 będzie wynosić 3 010 zł, to nie trzeba stosować rocznego ograniczenia.
Składka zdrowotna osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą naliczana jest od zadeklarowanej podstawy wymiaru, która jednak nie może być niższa od 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z IV kwartału roku poprzedniego razem z wypłatami z zysku. W 2021 roku jest to kwota 4 242,38 zł.
Obniżenie podstawy
Przedsiębiorca rozpoczynający lub kończący prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie miesiąca ma prawo dokonać zmniejszenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o dni, w których nie prowadził działalności. W takiej sytuacji dokonuje zmniejszenia kwoty podstawy wymiaru składek społecznych w sposób proporcjonalny poprzez podzielenie jej przez liczbę dni kalendarzowych w danym miesiącu, a następnie mnożąc przez liczbę dni, w których podlegał ubezpieczeniom w danym miesiącu. Taka sama zasada obowiązuje również wtedy, kiedy przedsiębiorca przez część miesiąca podlegał ubezpieczeniu z innego tytułu.
Przedsiębiorca może też zgodnie z tą samą zasadą dokonać pomniejszenia najniższej obowiązującej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jak również na FP i FS, jeżeli był niezdolny do pracy przez część miesiąca i spełniał warunki do otrzymania zasiłku.
W przypadku składki zdrowotnej, to nie ma możliwości pomniejszenia podstawy jej wymiaru o dni nieprowadzenia działalności, ponieważ składka ta jest miesięczna i niepodzielna.
Podwyższenie podstawy
Jeżeli przedsiębiorca zadeklaruje wyższą kwotę do podstawy niż obowiązujące go minimum, to będzie to oznaczać jego rezygnację z ustalenia podstawy wymiaru składek w najniższej kwocie i nie będzie podlegać korekcie za miesiąc, w którym przedsiębiorca zadeklarował wyższą kwotę podstawy wymiaru składek. Jednocześnie nie oznacza to, że dokonując takiego wyboru przedsiębiorca nie będzie mógł proporcjonalnie zmniejszyć kwoty podstawy składek na ubezpieczenia społeczne oraz kwot podstawy wymiaru składek na FP i FS, nawet gdyby spełniał warunki do przyznania zasiłku chorobowego. Podatnik ma prawo dokonać korekty w części podstawy odpowiadającej wysokości najniższej obowiązującej go podstawy, czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego lub 30% minimalnego wynagrodzenia, bądź ustalonej indywidualnie w ramach małego ZUS-u.
Celem ustalenia obniżonej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne należy:
podzielić kwotę miesięcznej najniższej podstawy przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca, bez zaokrąglania
otrzymaną kwotę należy pomnożyć przez liczbę dni ubezpieczenia. Wynik zaokrągla się do pełnych groszy
do otrzymanej kwoty należy dodać różnicę pomiędzy zadeklarowaną podstawą, a najniższą podstawą przed pomniejszeniem.
PRZYKŁAD Podatnik prowadzi działalność gospodarczą. Płaci składki na ubezpieczenia społeczne wg najniższej podstawy wymiaru składek, czyli 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. W 2021 roku jest to kwota 3 155,40 zł. Przedsiębiorca zadeklarował do podstawy wymiaru składek kwotę 4 000 zł. We wrześniu 2021 roku zachorował i otrzymał z ZUS-u zasiłek chorobowy za 21 dni choroby. Zadeklarowaną kwotę 4 000 zł do podstawy wymiaru składek społecznych za wrzesień 2021 r. podatnik może skorygować do wartości 1 791,22 zł.
Zrobi to w następujący sposób: 3 155,40 zł / 30 (liczba dni we wrześniu) = 105,18 zł 105,18 zł x 9 (liczba dni we wrześniu, za które nie przysługiwał zasiłek) = 946,62 zł 946,62 zł / (4 000 zł – 3 155,40 zł) = 1 791,22 zł.
