Pożyczka, czy jest opodatkowana VAT-em?

Umowa pożyczki jest określana jako umowa konsensualna, czyli warunkiem jej zawarcia jest zgodne oświadczenie woli. Pożyczkobiorca staje się właścicielem danej rzeczy albo określonej ilości środków pieniężnych na określony czas. Kwestia opodatkowania podatkiem VAT umowy pożyczki zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 roku budzi powszechne zainteresowanie. Jakie zasady obowiązują strony zawierające umowę i jak ją przygotować?

Umowa pożyczki – co to takiego?

Art. 720 Kodeksu cywilnego wskazuje, że umowa pożyczki zobowiązuje pożyczkodawcę do przeniesienia własności konkretnej ilości pieniędzy albo rzeczy tylko co do gatunku na pożyczkobiorcę. Obowiązkiem pożyczkobiorcy jest oddać taką samą kwotę albo ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Przytoczony przepis obliguje również do przygotowania umowy pożyczki w formie pisemnej w przypadku, gdy przedmiot umowy przekracza tysiąc złotych. Jeżeli wartość jest niższa, umowę zawiera się ustnie albo w formie pisemnej.

Uzyskane przez pożyczkobiorcę rzeczy albo pieniądze są jego własnością, czyli zostają zaliczone do majątku, nawet jeżeli jest to zmiana czasowa, a po upływie określonego czasu zostają zwrócone.

Po podpisaniu umowy pożyczki, część podatników zostanie zobligowana do opłacenia podatku od pożyczki w terminie 14 dni, liczonych od momentu zawarcia umowy. Obowiązująca stawka to 0,5% podstawy, czyli wartości pożyczonej kwoty. W celu rozliczenia wykorzystuje się druk PCC-3.

Strony umowy pożyczki

Jedną stroną umowy jest pożyczkodawca, czyli osoba fizyczna albo prawna udzielająca pożyczki. W sytuacji, gdy bank udziela pożyczki, podejmowane działanie jest określone jako czynność bankowa (na podstawie umowy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe).

Inne zasady obowiązują w przypadku umowy kredytu, który zostaje przyznany na zasadach omówionych w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego oraz umowy pożyczki, która jest zgodna z art. 720 § 1 k.c.. Przepisy wskazują, że bank przekazuje kredytobiorcy na wyznaczony w umowie okres środki pieniężne dedykowane na konkretny cel (nie ma wtedy mowy o przeniesieniu własności przekazanych środków) i zobowiązanie się kredytobiorcy do używania wypłaconych środków zgodnie z umową. Kredytobiorca ma obowiązek oddać uzyskaną kwotę powiększoną o naliczone odsetki. Konieczne jest także zapłacenie prowizji od przyznanego kredytu - wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2022 r., sygn. akt VI ACa 770/21). Dla porównania w umowie pożyczki oddaje się taką samą ilość pieniędzy, co stanowi podstawową różnicę między umowami.

Umowa pożyczki – jak przygotować?

Przedmiot umowy to pieniądze w formie znaków pieniężnych, gotówki albo pieniędzy bezgotówkowych, polska oraz zagraniczna waluta albo rzeczy wyznaczone jedynie co do gatunku.

Umowa pożyczki musi zawierać następujące elementy:

• data, miejsce podpisania umowy,
• określenie stron umowy – pożyczkodawca i pożyczkobiorca. Osoby fizyczne podają imię, nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania, numer ewidencyjny dokumentu tożsamości albo PESEL. Przedsiębiorca wprowadza także numer NIP. Osoby prawne muszą podać adres siedziby, numer wpisu do KRS, NIP i dane osoby uprawnionej do reprezentacji,
• przedmiot umowy, czyli pieniądze albo rzeczy. Opis powinien być na tyle przejrzysty i wyczerpujący, aby nie budził wątpliwości,
• warunki zwrotu pożyczki,
• oświadczenie o stanie majątkowym pożyczkobiorcy – jest wykorzystywane do ochrony interesów pożyczkodawcy, jeżeli sytuacja materialna albo osobista pożyczkobiorcy zmieni się, a przez to stanie się niewypłacalny,
• warunki wypowiedzenia umowy – wypowiedzenie w trybie natychmiastowym, dziennym, tygodniowym i inne. Możliwość wypowiedzenia umowy przypisuje się zarówno pożyczkobiorcy, jak i pożyczkodawcy,
• podpisy stron.

Pożyczka a ustawa o VAT

Art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT wskazuje, że przedmiotem opodatkowania podatkiem od towarów i usług jest odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na obszarze kraju.

Art. 7 ust. 1 ustawy o VAT informuje, że dostawa towarów opisana szczegółowo w art. 5 ust. 1 pkt 1 odnosi się do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami, na takich samych zasadach, jak właściciel, wliczając do tego:

• przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu, lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
• wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony, lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
• wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
• wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
• ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;
• oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;
• zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Art. 8 ust. 1 ustawy o VAT wskazuje, że świadczenie usług omówione szczegółowo w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT odnosi się do wszystkich świadczeń odbywających się na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, która nie może zostać zakwalifikowana jako dostawa towarów, zgodnie z art. 7, wliczając do tego:

• przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
• zobowiązanie do niewykonania czynności lub do tolerowania czynności, lub sytuacji,
• świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Odpłatne świadczenie, które zakłada działanie, zaniechanie albo tolerowanie lub też konkretne zachowanie, zgodnie z definicją, jest klasyfikowane jako usługa.

Świadczenie zostaje określone jako odpłatne, gdy występuje stosunek prawny między świadczącym usługę a odbiorcą. Po wykonaniu usługi, usługodawcy przysługuje wynagrodzenie (musi między nimi istnieć bezpośredni związek). W praktyce oznacza to, że ze stosunku prawnego stanowiącego podstawę do wykonania usługi wynika wyraźna, bezpośrednia korzyść dla podmiotu świadczącego usługę.

Świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT tylko w przypadku, gdy podmiotem świadczącym jest podatnik, czyli osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej i osoba fizyczna wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą (zgodnie z ust. 2). Cel i rezultat działalności nie odgrywają większego znaczenia.

Odstąpienie od umowy pożyczki

Pożyczkodawcy przysługuje prawo do odstąpienia od umowy i odmowy wydania przedmiotu pożyczki, gdy jej zwrot budzi wątpliwości na skutek złego stanu majątkowego drugiej strony. Z uprawnienia nie skorzystają pożyczkobiorcy, którzy już w momencie zawierania umowy wiedzieli o złym stanie drugiej strony albo mieli możliwość weryfikacji.

Stan majątkowy to cała sytuacja materialna, a precyzując mowa o relacji, jaka występuje pomiędzy aktywami i pasywami.

Zły stan majątkowy może stanowić podstawę do rozwiązania umowy, jednak to pożyczkodawca musi zgromadzić wystarczające dowody. Z kolei obowiązkiem pożyczkobiorcy jest wykazanie przesłanek niepozwalających na uprawnienie pożyczkodawcy do rozwiązania umowy.

Umowa pożyczki zawarta w formie pisemnej musi zostać rozwiązana również w formie pisemnej, a dla umów ustnych, wystarczy rozwiązanie ustne.

Co to jest działalność gospodarcza?

Określenie działalność gospodarcza odnosi się do działalności producentów, handlowców oraz usługodawców, wliczając do tego podmioty pozyskujące zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Przedmiotem działalności gospodarczej jest używanie towarów albo wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły zmierzający do uzyskania zarobku. Warunkiem prowadzenia działalności gospodarczej jest także zorganizowany charakter działalność, czyli podejmowane działania odbywają się na zasadach zgodnych z regułami, normami oraz są wykorzystywane do uzyskania konkretnego celu. Wymagany jest także ciągły charakter działalności.

Pożyczkodawca, który przekazał przedmioty majątkowe na rzecz pożyczkobiorcy, odzyska je z powrotem po upływie określonego czasu, dlatego stanowią czasowy majątek pożyczkobiorcy.

Czynności, których celem jest przyznanie pożyczek pieniężnych, od których reguluje się podatek to odpłatne świadczenia usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Przyznanie pożyczki przez podatnika podatku VAT jest zgodne z warunkami zakwalifikowania podejmowanych czynności za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Umowa pożyczki a zwolnienie z podatku VAT

Podmiot prowadzący działalność gospodarczą, który udzielił pożyczki, wykonuje tę czynność w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czyli podjęte działania generują obowiązek opodatkowania czynności podatkiem VAT, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Jednak analizując temat, trzeba uwzględnić również przepisy art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy VAT, które przewidują zwolnienie od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów, lub pożyczek pieniężnych i dodatkowo zarządzanie kredytami, lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę, lub pożyczkodawcę.

Stanowisko zostało potwierdzone przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej wydanej 30 kwietnia 2021 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.325.2021.1.IK.

W odniesieniu do przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego, należy wskazać, że czynność udzielenia pożyczki – odpłatnej przez Pożyczkodawcę (Spółkę) stanowi czynność mieszczącą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy.

Z uwagi na to, że usługa ta mieści się w zakresie czynności, o których mowa w cyt. art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy jako wymieniona wprost w tym przepisie – usługa udzielenia pożyczki przez Pożyczkodawcę na rzecz Wnioskodawcy, korzystać będzie ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu.

Zwolnienie z obowiązku regulowania podatku VAT od umowy pożyczki zostało potwierdzone w wielu innych interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, a wśród nich:

• w piśmie z dnia 7 marca 2023 r., nr. 0111-KDIB3-1.4012.132.2023.2.KO;
• w piśmie z dnia 18 marca 2022 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.13.2022.5.JS;
• w piśmie z dnia 17 maja 2021 r., nr 0114-KDIP4-3.4012.80.2021.2.JJ;
• w piśmie z dnia 13 lipca 2020, nr 0112-KDIL3.4012.265.2020.3.AW;
• w piśmie z dnia 19 marca 2020, nr 0112-KDIL1-3.4012.14.2020.3.AK.

Umowa pożyczki a VAT – kilka słów podsumowania

Udzielenie pożyczki podlega zwolnieniu z podatku VAT, zgodnie z przepisami art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Umowy pożyczki nie obowiązuje także obowiązek regulowania podatku od czynności cywilnoprawnych.

Data publikacji: 2023-11-05, autor: FakturaXL