Przedsiębiorca prowadząc działalność gospodarczą ma prawo skorzystać z pomocy małżonka lub innego członka rodziny, który zamieszkuje razem z nim w jednym gospodarstwie domowym. Taka współpraca nakłada na przedsiębiorcę pewne obowiązki.
W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych znajduje się definicja osoby współpracującej. Zgodnie z przepisem za taką osobę uważa się:
małżonka
dzieci własne lub dzieci współmałżonka
dzieci przysposobione
rodziców
macochę i ojczyma,
którzy pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zarówno brat jak i siostra nie są uznawane za osoby współpracujące, a także nie jest nią członek rodziny, który został zatrudniony w celu przygotowania zawodowego.
Osoba współpracująca dla ZUS
Każdy członek rodziny niezależnie od tego czy współpracuje w działalności na podstawie umowy o pracę, czy pomaga nieodpłatnie, jest dla ZUS osobą współpracującą. W przypadku kiedy osoba współpracująca pomaga w prowadzeniu działalności, to obowiązkowo powinna zostać objęta ubezpieczeniem ZUS. Z tego powodu członka rodziny, który pomaga w działalności należy zarejestrować do ZUS-u i opłacać za niego składki ubezpieczeniowe. W celu zgłoszenia należy podać kod ubezpieczenia ZUS 05 11.
W przypadku zatrudnienia osób współpracujących zasady opłacania składek wyglądają następująco:
umowa o pracę – składki ZUS opłaca się w takim samym wymiarze jak za przedsiębiorcę
umowa zlecenia – składki ZUS opłaca się tak samo jak przy umowie zlecenia z innym zleceniobiorcą. Składki zależą od wysokości wynagrodzenia
umowa o dzieło –składki ZUS opłaca się w takim samym wymiarze jak za przedsiębiorcę
nieodpłatnie – składki ZUS opłaca się tak jak za przedsiębiorcę.
Zatrudnienie małżonka na umowę o pracę, jako osobę współpracującą
W przypadku zatrudnienia małżonka na umowę o pracę jako osobę współpracującą, podstawę do naliczenia składek na ZUS ustala się na takich samych zasadach jak za przedsiębiorcę. Różnica polega na tym, że pomagający członek rodziny nie może skorzystać ze stawek preferencyjnych na ZUS. Jeżeli przedsiębiorca opłaca mały ZUS i pomaga mu małżonek, to ma on obowiązek zapłacić za niego ze środków firmowych składki zusowskie w pełnej wysokości.
Nieodpłatne zatrudnienie małżonka
Za członka rodziny, który pomaga w firmie nieodpłatnie należy obowiązkowo odprowadzać składki na ZUS. W tym przypadku mamy do czynienia z tzw. umową dorozumianą, czyli sporządzoną ustnie w ramach, której członkowie rodziny wyrażają chęć świadczenia nieodpłatnej pomocy w działalności. W przypadku nieodpłatnej pomocy małżonka nie występuje opodatkowanie od wynagrodzenia, a jedynie obowiązek odprowadzania składek na ZUS w wysokości składki przedsiębiorcy. Jeżeli małżonek pracujący w firmie męża jest dodatkowo zatrudniony w innym miejscu, w którym otrzymuje wynagrodzenie wyższe lub równe minimalnej płacy, które w 2021 roku wynosi 2 800 zł brutto i z tego tytułu odprowadzane są składki na ZUS, to pomagając w działalności współmałżonka podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Pomoc małżonka w działalności oznacza osiągnięcie przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Taki przychód zwolniony jest z opodatkowania i nie trzeba wykazywać go jako przychodu w działalności.
Osoba współpracująca – małżonek zatrudniony na umowę zlecenia
W przypadku małżonka lub innego członka rodziny zatrudnionego na podstawie umowy zlecenia opiewającej na określoną wysokość wynagrodzenia, to taka osoba nie podlega ubezpieczeniu w takim samym wymiarze co przedsiębiorca. Wysokość składki wyliczana jest w oparciu o wysokość wynagrodzenia.
Małżonek zatrudniony na umowę o dzieło
Jeżeli małżonek pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z zatrudniającym go przedsiębiorcą, to ZUS może uznać go za osobę współpracującą. W takim przypadku przedsiębiorca ma obowiązek opłacania za współmałżonka składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Ich wysokość ustalana jest w taki sam sposób jak w przypadku przedsiębiorcy opłacającego duży ZUS.
Wynagrodzenie osoby współpracującej, a koszt podatkowy
Od 1 stycznia 2019 roku wynagrodzenie wypłacane osobie współpracującej może być kosztem podatkowym w prowadzonej działalności. Zmiana została wprowadzona ustawą z dnia 9 listopada 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym. Obowiązkiem przedsiębiorcy wypłacającego wynagrodzenie osobie współpracującej jest odprowadzanie z tego tytułu podatku dochodowego.
Podsumowanie
Przedsiębiorca, który korzysta z pomocy członków rodziny musi pamiętać o obowiązkach jakie na nim ciążą z tego tytułu. Przede wszystkim zobowiązany jest do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne do ZUS-u. Jeżeli pomoc jest odpłatna, to dodatkowo także należy wyliczyć i odprowadzić podatek od wynagrodzenia osoby współpracującej na takich samych zasadach jak za każdego innego pracownika.
