W niektórych przypadkach organy podatkowe mają prawo zablokować rachunek bankowy podatnika. Blokada rachunku może być przedłużana. Czy podatnik może podważyć zablokowanie konta w ramach STIR?
System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej (STIR) służy do przetwarzania danych jakie przekazują banki i SKOK-i celem analizy ryzyka jakie może być wykorzystywane w sektorze finansowym do wyłudzeń skarbowych. Od wielu lat branża finansowa służy do popełniania największej ilości przestępstw podatkowych, jak wyłudzenia w podatku VAT, czy w zakresie tzw. prania brudnych pieniędzy.
Wszelkie kwestie związane ze STIR, z jego sposobem działania zostały uregulowane w ustawie STIR z dnia 24 listopada 2017 roku. System zaczął funkcjonować od połowy stycznia 2018 roku. Zmiany w tym zakresie zostały wprowadzone również do Ordynacji podatkowej. Został dopisany dział III B „Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych”.
Blokada rachunku bankowego przez STIR
Przedsiębiorca może mieć czasowo zablokowany rachunek bankowy. W art. 119zv Ordynacji podatkowej zostało wskazane, że Szef Krajowej Administracji Skarbowej ma prawo wysunąć żądanie blokady rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego na czas nie dłuższy niż 72 godziny na podstawie posiadanych informacji, a szczególnie na podstawie wyników analizy ryzyka, które pokazują, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność prowadzoną przez banki i SKOK-i do celów związanych z wyłudzeniem skarbowym, a blokada rachunku bankowego ma to utrudnić.
Za podmiot kwalifikowany uważa się:
osobę fizyczną prowadzącą działalność zarobkową na własny rachunek niebędącą przedsiębiorcą
osobę fizyczną będącą przedsiębiorcą zgodnie z ustawą Prawo przedsiębiorców
osobę prawną
jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która zgodnie z ustawą ma przyznaną zdolność prawną.
Do rachunków bankowych podmiotu kwalifikowanego zalicza się rachunki: rozliczeniowy, lokaty terminowej, SKOK oraz walutowy. Mogą one zostać zablokowane, jeżeli będzie istniało ryzyko iż dany podmiot wykorzystuje rachunek bankowy w celu wyłudzenia skarbowego. Analiza dokonywana jest na podstawie wskaźników ryzyka w oparciu o kryteria ekonomiczne, geograficzne, behawioralne, a także kryteria powiązań pomiędzy podmiotami.
Organ podatkowy może blokować rachunki podmiotów tylko wtedy kiedy ma uzasadnione podejrzenie, że podatnik wykorzystuje lub będzie wykorzystywał działalność banków do celów związanych z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego. Nie wolno blokować rachunków jedynie w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu banków do czynności wyłudzeń skarbowych stosując jako narzędzie służące do zabezpieczenia przyszłych zaległości podatkowych.
Organ podatkowy prowadząc postępowanie w zakresie blokady rachunku bankowego podmiotu kwalifikowanego nie bada, czy oskarżony był świadomy, że uczestniczy w oszustwie podatkowym.
Przedłużenie blokady rachunku
W ramach STIR, blokada na rachunku bankowym może zostać przedłużona ponad 72 godziny. Takie uprawnienie posiada Szef Krajowej Administracji Skarbowej, który może dokonać przedłużenia w drodze postanowienia na czas oznaczony nieprzekraczający 3 miesięcy pod warunkiem, że istnieje uzasadniona obawa iż podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego już lub mającego dopiero powstać zobowiązania podatkowego bądź zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, które przekracza równowartość 10 000 euro w przeliczeniu na złotówki wg średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym zostało wydane postanowienie. Postanowienie przedłużające blokadę rachunków bankowych musi zawierać konkretne okoliczności, które faktycznie uzasadniają podejrzenie wyłudzenia.
W postępowaniu o przedłużenie blokady urząd skarbowy nie ocenia, czy podmiot kwalifikowany wykorzystuje swój rachunek do celów wyłudzenia skarbowego, ponieważ taka ocena była już wcześniej przeprowadzana przy uruchamianiu pierwszej blokady.
Na etapie przedłużenia ocenie podlega jedynie:
kwestia występowania uzasadnionej obawy niewykonania przez podmiot kwalifikowany istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego
stwierdzenie czy wysokość zobowiązania przekroczy równowartość kwoty 10 000 euro wyrażonej w złotówkach.
Zaskarżenie blokady rachunku bankowego
Podatnik może zaskarżyć postanowienie wydane przez Szefa KAS składając zażalenie w terminie 7 dni licząc od dnia otrzymania postanowienia o przedłużeniu blokady rachunku. Jeżeli zażalenie będzie nieskuteczne, to podmiot ma prawo złożyć skargę do sądu administracyjnego. Termin rozpatrzenia upływa po 30 dniach. Procedura zaskarżania blokady rachunku bankowego nie przewiduje oceny prawidłowości ustaleń dokonanych przez organy podatkowe. Badane jest jedynie zagadnienie, czy podane przez organ podatkowy okoliczności są uzasadnione, aby blokada musiała być zastosowana.
Jeżeli natomiast chodzi o zaskarżenie blokady rachunku na 72 godziny, to nie ma w tej kwestii zgodności. Na przykład Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził w wyroku z dnia 10 kwietnia 2020 roku, sygn.: III SA/Wa 59320, że postępowanie w ramach blokady 72 godzin i postępowanie w sprawie o przedłużenie blokady muszą ze sobą współgrać w czasie, ale jednocześnie kierują nimi inne przesłanki, dlatego zaskarżyć można jedynie drugą z podanych procedur.
Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził w wyroku z dnia 27 kwietnia 2020 roku, sygn.: I FSK491/20, że zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej tzw. krótka blokada rachunku podlega kontroli sądowo-administracyjnej jeżeli zostanie zaskarżone postanowienie Szefa KAS dotyczące przedłużenia blokady na czas oznaczony.
Biorąc pod uwagę obowiązujące normy konstytucyjne, to zarówno pierwsza blokada 72 godzinna, jak i przedłużenie blokady podlegają kontroli sądowo-administracyjnej.
Podsumowanie
Blokadę rachunku bankowego w ramach STIR można podważyć składając zażalenie oraz skargę do sądu administracyjnego. Podatnik może podważyć zarówno nałożenie tzw. krótkiej blokady, jak i jej przedłużenie.
