W niektórych sytuacjach wystawienie faktury przez przedsiębiorcę będącego na zwolnieniu lekarskim może pozbawić go prawa do otrzymania zasiłku chorobowego. W ostatnim okresie ZUS coraz częściej kontroluje przedsiębiorców pod kątem prawidłowego wykorzystywania zwolnień lekarskich bądź w sprawie prawidłowości podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.
Faktura w trakcie L4, a prawo do zasiłku chorobowego
Kiedy Zakład Ubezpieczeń Społecznych zauważy, że występują pewne nieścisłości w czasie przebywania przedsiębiorcy na zwolnieniu lekarskim, a ewentualnym wykonywaniu przez niego czynności związanych z prowadzoną działalnością może rozpocząć postepowanie wyjaśniające wobec przedsiębiorcy. Celem sprawdzenia poprosi przedsiębiorcę o przedłożenie np.: księgi przychodów i rozchodów za dany okres. Jeżeli w trakcie czynności sprawdzających zauważy, że w okresie zwolnienia lekarskiego przedsiębiorca wystawił fakturę lub rachunek to najprawdopodobniej wyda decyzję, w której stwierdzi brak prawa do zasiłku chorobowego za okres objęty fakturą i nakaże zwrot pobranego zasiłku chorobowego razem z odsetkami. Powyższa decyzja wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla przedsiębiorcy. Przede wszystkim utratą ciągłości ubezpieczenia chorobowego.
Praca zarobkowa
Zgodnie z obowiązującymi przepisami za pracę zarobkową uważa się każdą pracę przynoszącą przychód. Jeżeli ubezpieczony wykonuje pracę w czasie orzeczonej niezdolności do pracy, której celem jest osiągnięcie zarobku może utracić prawo do otrzymania zasiłku chorobowego.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r. sygn. II UK 186/11 brzmi:
Nie stanowi więc takiej pracy zarobkowej, uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy.
W 2019 roku sąd zmienił swoje stanowisko i wydał zupełnie odmienny wyrok (sygn. II UK 521/17 z dnia 22 stycznia 2019 r.). Stwierdził w nim, że ubezpieczony, który podpisuje faktury VAT w czasie orzeczonej niezdolności do pracy to wykonuje pracę zarobkową i tym samym traci prawo do zasiłku chorobowego. W danej konkretnej sprawie, do której został wydany powyższy wyrok, Sąd wskazał w uzasadnieniu, że w drodze wyjątku dopuszcza się podjęcie incydentalnej i wymuszonej okolicznościami aktywności podczas zwolnienia lekarskiego, ale podpisanie kilkudziesięciu faktur nie może zostać uznane za czynność incydentalną i niezbędną w sytuacji kiedy czynność tę mógł wykonać inny pracownik do tego umocowany.
PRZYKŁAD
Pracownik zatrudniony w firmie w pełnym wymiarze czasu pracy jednocześnie prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą bez zatrudniania pracowników. Przez pewien okres czasu nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał z tego tytułu świadczenie chorobowe. Przebywając na zwolnieniu cały czas wykonywał czynności związane z działalnością gospodarczą i wystawiał faktury za usługi. Czy pracodawca nadal powinien wypłacać mu zasiłek chorobowy? Odpowiedź: Nie, ponieważ prowadzenie działalności gospodarczej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pozbawia prawa do wypłaty zasiłku chorobowego. Uzasadnienie: Art. 17 ustawy zasiłkowej mówi, że ubezpieczony, który wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia.
Zgodnie z przepisem muszą wystąpić dwie przesłanki, które skutkują utratą prawa do zasiłku. Są to:
wykonywanie pracy zarobkowej
wykorzystywanie zwolnienia dla innych celów niż leczenie.
Prawo do zasiłku chorobowego można stracić, jeżeli zaistnieje chociaż jedna z wymienionych przesłanek.
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2005 r. (sygn.. akt I UK 370/04, OSNP 2005/21/342) zawiera wyjaśnienie czym jest praca zarobkowa.
Pracą zarobkową, której wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy (...) jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim.
Z powyższego wyjaśnienia wynika, że pracownik korzystający ze zwolnienia lekarskiego na podstawie, którego została stwierdzona niezdolność do pracy i pobierający z tego tytułu zasiłek chorobowy nie może w tym samym czasie zajmować się sprawami, które wiążą się z prowadzoną jednocześnie działalnością gospodarczą.
Okoliczności, które wiążą się z nieprawidłowym wykorzystaniem zwolnienia lekarskiego najczęściej zostają stwierdzone podczas kontroli przeprowadzonej przez ZUS. Wynik przeprowadzonej kontroli jest ujmowany w protokole pokazywanym pracownikowi, który może wnieść do niego uwagi. Jeżeli kontrola wykaże, że pracownik pobierający zasiłek chorobowy pomimo, że przebywa na zwolnieniu lekarskim nadal wykonuje czynności związane z prowadzoną działalnością, to należy zaprzestać mu wypłaty zasiłku.
Jeżeli w danej sprawie wystąpi spór, to wtedy decyzję o utracie prawa do zasiłku wydaje ZUS w oparciu o przedstawione przez płatnika dokumenty z kontroli. Decyzja ZUS-u obejmuje cały okres zwolnienia, za który pracownik miałby otrzymać zasiłek chorobowy i to niezależnie od tego, w którym dniu nastąpiło wykonanie pracy.
Podpisywanie faktur oraz innych dokumentów, które są niezbędne w prowadzonej działalności nie musi zostać uznane za działalność o charakterze zarobkowym, zwłaszcza jeżeli nie ma możliwości zawieszenia działalności w okresie pobierania zasiłku. Podobnie jest z dochodami uzyskiwanymi w okresie korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Jeżeli nie są połączone z osobistym świadczeniem pracy nie mają wpływu na utratę uprawnienia do otrzymania zasiłku chorobowego. W przykładzie, który został przedstawiony powyżej nie wystąpiła żadna z podanych okoliczności. Pracownik prowadząc działalność nie zatrudniał pracowników, a wystawione faktury za usługę były dowodem na wykonanie usługi, czyli świadczeniem pracy.
Podsumowanie
Jeżeli właściciel przebywa na zwolnieniu lekarskim to nie oznacza, że firma powinna przestać funkcjonować. Jednak nie potrzebne jest do tego osobiste zaangażowanie przedsiębiorcy. Najlepiej, aby obowiązki właściciela na czas jego choroby przejął inny pracownik, o ile jest to możliwe.
Nie każda faktura wystawiona i podpisana w trakcie przebywania na L4 pozbawia prawa do zasiłku chorobowego. W sytuacji kiedy ZUS odmówi prawa do wypłaty zasiłku chorobowego z powodu wystawienia faktury w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim to przedsiębiorca może złożyć odwołanie od takiej decyzji. Często jest tak, że ZUS nie sprawdza dokładnie jaka to jest faktura i czego dotyczy. W większości sprawdzana jest tylko data, która wystarczy, że pokrywa się z okresem przebywania na chorobowym. Zadaniem ubezpieczonego jest udowodnienie przed sądem jakie były okoliczności wystawienia dokumentu.
