Od niedawna w Polsce pojawiło się nowe rozwiązanie, które cieszy się coraz większą popularnością. Mowa o fundacji rodzinnej. Jej założenie zalecane jest właścicielom firm rodzinnych. Fundacja rodzinna pozwala zachować ciągłość działania firmy oraz zapewnia jej rozwój. Dzięki temu rozwiązaniu można uniknąć podziału przedsiębiorstwa lub angażowania do jej prowadzenia członków rodziny.
W Polsce fundacja rodzinna jest stosunkowo nowym rozwiązaniem, które zostało wprowadzone do systemu prawnego w 2023 roku na mocy ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej (Dz. U. 2023 poz. 326). Głównym celem fundacji jest zapewnienie ciągłości w prowadzeniu rodzinnej firmy oraz ochrona jej majątku. Przekazywanie odziedziczonego majątku powinno odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz wartościami rodzinnymi. Fundacja rodzinna od samego początku jej powstania cieszy się dużą popularnością wśród przedsiębiorców. Najważniejsze zagadnienia prawne, administracyjne, a także sposób rozliczania fundacji zostały uregulowane w ustawie o fundacji rodzinnej.
Co daje założenie fundacji rodzinnej?
Założenie fundacji rodzinnej jest rozwiązaniem, które między innymi umożliwia kontynuację rodzinnego biznesu oraz chroni majątek w czasie dłuższym niż jedno pokolenie. Nie wymaga osobistego zaangażowania ze strony następców prawnych. Głównym celem fundacji jest zapewnienie rodzinie środków finansowych przy jednoczesnej realizacji wyobrażenia jakie ma fundator w zakresie prowadzonej działalności oraz pozwala dbać o jego wartości jakie przyjął w biznesie. Fundacja rodzinna daje beneficjentom możliwość realizacji świadczeń bez zagrożenia dla wyłączności ich majątku rodzinnego oraz dla płynności finansowej spółek, w których ma udziały. Podsumowując fundacja rodzinna to rozwiązanie, które pozwala funkcjonować firmie przez pokolenia i jednocześnie zabezpiecza potrzeby finansowe beneficjentów.
Zakładanie fundacji rodzinnej
Fundację rodzinną może:
założyć fundator poprzez przekazanie jej swojego majątku o minimalnej wartości 100 000 zł
ustanowić fundator w formie aktu założycielskiego lub za pomocą testamentu.
Utworzona fundacja rodzinna jako nowy podmiot może służyć beneficjentom prowadząc działalność na ich rzecz i pozwalając im czerpać korzyści z majątku. Fundator, jeżeli żyje również ma prawo być beneficjentem fundacji.
Po sporządzeniu aktu założycielskiego lub po odczytaniu testamentu fundatora fundacja rodzinna zaczyna istnieć, ale osobą prawną staje się dopiero po wpisaniu do Rejestru Fundacji Rodzinnych. Dopiero od tej pory wszystkie dokonane czynności wywołują skutki prawne. Zanim fundacja zostanie wpisana do rejestru to może formalnie prowadzić działalność jako „fundacja rodzinna w organizacji”.
Podsumowując, aby założyć fundację rodzinną fundator musi kolejno:
złożyć oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem w formie aktu założycielskiego lub w formie testamentu
sporządzić statut w formie aktu notarialnego, który będzie zawierał zasady działania fundacji rodzinnej
przekazać na rzecz fundacji majątek o wartości przynajmniej 100 000 zł
zgłosić fundację rodzinną do Rejestru Fundacji Rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Sposób działania fundacji rodzinnej
Każda fundacja rodzinna musi mieć swój statut, w którym zostaną określone jej najważniejsze cele, misja oraz zasady działania jakimi będzie kierował się zarząd. Powinny znaleźć się w nim informacje o beneficjentach, wskazanie posiadanych przez nich uprawnień, dane dotyczące sposobu wybierania oraz czasu trwania kadencji organów fundacji. Statut musi być sporządzony w formie aktu notarialnego, a jego treść ustala fundator.
Organy fundacji rodzinnej
Fundacja składa się z organów, z których każdy ma inne obowiązki:
zarząd - odpowiada za sprawy związane z prowadzeniem fundacji oraz reprezentuje ją na zewnątrz
rada nadzorcza - sprawuje nadzór nad zarządem działając w imieniu fundatora i beneficjentów
zgromadzenie beneficjentów – ma za zadanie zatwierdzać roczne sprawozdania finansowe i udzielać zgody na czynności prowadzone przez zarząd wskazane w statucie.
Należy zaznaczyć, że nie ma obowiązku powoływania rady nadzorczej.
Kto może być fundatorem?
Fundatorem może zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, czyli posiadająca prawo do dysponowania swoim majątkiem. Prawo nie zabrania, aby poprzez akt założycielski fundację rodzinną założyło kilku fundatorów. Fundacja utworzona testamentem ogranicza prawo założenia tylko przez jednego fundatora. Przedsiębiorca fundator powinien ustalić razem z kancelarią prawną zasady obowiązujące przy przechodzeniu i wykorzystywaniu aktywów należących do fundacji, takich jak przykładowo: samochody, udziały w spółce z o. o., akcje, obrazy, wierzytelności itp. Natomiast sposób korzystania z majątku fundacji powinien zostać określony w statucie.
Beneficjenci – kto może nim być i jakie ma uprawnienia?
Beneficjentem może zostać osoba fizyczna, również osoby małoletnie i ubezwłasnowolnione. W ich przypadku majątkiem będą rozporządzali rodzice lub opiekunowie. Fundator ma prawo dokonać zastrzeżenia, aby określone świadczenia majątkowe uzyskane w fundacji nie były objęte tym zarządem i może przekazać świadczenia na osoby trzecie bądź kuratora sądowego. Beneficjentem mogą zostać także organizacje pożytku publicznego. Korzystający mają różne uprawnienia. Mogą między innymi:
korzystać z rzeczy, praw, pieniędzy lub innych składników majątku fundacji
uzyskać środki na pokrycie kosztów utrzymania lub kształcenia
korzystać z pożyczek udzielanych przez fundację.
Świadczenia z fundacji rodzinnej, a zachowek
Osoba, która uprawniona jest do zachowku ma prawo do jego:
zrzeczenia
rozłożenia go na raty
odroczenia terminów płatności
obniżenia, jeżeli zajdą uzasadnione okoliczności.
Fundacja rodzinna – podatki
Fundacja rodzinna może zostać zwolniona z zapłaty podatku CIT, jeżeli będzie tylko prowadziła działalność mającą na celu zachowanie lub pomnażanie majątku rodzinnego. Wszelkie dozwolone czynności zostały określone w ustawie. W niektórych okolicznościach fundacja rodzinna zobowiązana jest do zapłaty podatku dochodowego w wysokości 15%. Podatek musi zapłacić, jeżeli:
przekazuje beneficjentom lub fundatorowi środki pieniężne, rzeczy lub prawa
przekazuje mienie fundacji po jej likwidacji
wypłaca świadczenia jako ukryte zyski.
Niektóre fundacje, które prowadzą aktywną działalność gospodarczą muszą zapłacić wyższy podatek od wymienionych czynności w stawce 25%.
Beneficjenci i fundator – podatki
W kwestii podatkowej beneficjenci zostali podzieleni na dwie grupy:
beneficjenci uprzywilejowani ze względu na bliskie pokrewieństwo z fundatorem
beneficjenci pozostali.
Do pierwszej grupy zalicza się między innymi małżonka fundatora i jego wstępnych. Grupa ta zwolniona jest z zapłaty podatku dochodowego PIT. Pozostali beneficjenci podlegają różnym stawkom podatkowym od 10% do 15% w zależności od stopnia pokrewieństwa. Płatnikiem podatku jest fundacja rodzinna. Za wszelkie zaległe zobowiązania podatkowe odpowiada fundator solidarnie z fundacją.
Fundacja rodzinna – dlaczego warto ją założyć? Korzyści dla fundatora
możliwość wycofania się z aktywnego prowadzenia firmy przy jednoczesnym utrzymaniu dochodów
finansowe zabezpieczenie członków rodziny
oddzielenie spraw firmowych od rodzinnych
możliwość zaplanowania sukcesji przez kilka pokoleń.
Podsumowanie – czy fundacja rodzinna to dobry wybór?
Niewątpliwie założenie fundacji rodzinnej jest dobrym rozwiązaniem, nawet pomimo kilku ograniczeń np. w postaci zamkniętej listy przychodów jakie może uzyskiwać fundacja. Z zasady fundacji nie powinny zakładać osoby, które w ten sposób chcą płacić niższe podatki, ponieważ przy prowadzeniu aktywnej działalności gospodarczej przez fundację, stawka podatku wynosi aż 25%. Zapewne zaletą tego rozwiązania jest zwolnienie z PIT w przypadku wypłaty na rzecz beneficjentów należących do tzw. grupy zerowej. Oprócz wymienionych powyżej wad pozostałe cele i założenia sprzyjające otworzeniu fundacji rodzinnej przemawiają za tym, że warto jest ją otworzyć i prowadzić. Dzięki takiemu rozwiązaniu rodziny otrzymują możliwość zabezpieczenia swojego mienia i płynności przychodów podczas ewentualnych procesów sądowych w sprawach spadkowych. Należy jeszcze wspomnieć, że majątek wniesiony do fundacji po upływie 10 lat jeszcze przed otwarciem spadku nie wchodzi do masy spadkowej. Fundacja rodzinna to dobry i zarazem skuteczny sposób na to, aby nie dopuścić do kłótni o zachowek czy uniknąć spraw o dziedziczenie.
