Czy opłata za rozwiązanie umowy jest kosztem podatkowym?

Kontrahenci po podpisaniu umowy mają prawo ją zerwać, jednakże jest to równoznaczne z pewnymi konsekwencjami, które są uwarunkowane przyczyną zakończenia współpracy. Czy zerwana umowa obliguje do uregulowania podatku VAT? Odpowiadamy.

Wydatek jako koszt

Wydatek to koszt, który już został już poniesiony (jego uregulowanie nie jest konieczne).
Dodatkowo wymagane jest spełnienie następujących warunków:

• wydatek musi zostać poniesiony w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,
• koszty nie zostały wymienione w 23 ustawy o PIT,
• koszt musi być bezpośrednio albo pośrednio związany z prowadzoną działalnością gospodarczą,
• koszt podatkowy musi mieć charakter definitywny i bezzwrotny,
• wymagane jest właściwe udokumentowanie kosztu.

Bardzo istotną rolę odgrywa udowodnienie przed organem podatkowym, jaką rolę w prowadzonej działalności gospodarczej odgrywa wydatek.

Kiedy przedsiębiorca ma obowiązek regulowania podatku VAT?

Pierwszym krokiem do weryfikacji, czy opłata regulowana za zerwanie umowy wymaga zapłacenia podatku VAT, jest sprawdzenie zakresu opodatkowania, a także kwalifikację czynności podlegającej sprawdzeniu.

Podatek VAT jest obowiązkowy dla dostaw towarów i odpłatnego świadczenia usług. Względem pierwszej opcji możemy mieć pewność, że regulowanie opłaty za zerwanie umowy nie jest klasyfikowane jako dostawa towarów, ale świadczenie usług nie zapewnia już takiej pewności. Przypomnijmy, że świadczenie usług to każde świadczenie wykonane na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, wliczając do tego przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawne, zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności, lub sytuacji, świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, lub nakazem wynikającym z mocy prawa (art. 8 ust. 1 ustawy VAT).

Reasumując, usługa to podjęte działanie oraz zaniechanie (nieczynienie lub tolerowanie). Świadczenie usług może być odpłatne, czyli za wynagrodzeniem. Aby mówić o odpłatności, musi mieć miejsce korzyść dla dostawcy towarów lub usług i uregulowana opłata z tytułu świadczenia jest powiązana z czynnością, na którą nałożony jest obowiązek uregulowania podatku. Wartość świadczenia wzajemnego musi być odpłatna, tzn. świadczona za wynagrodzeniem. Podkreślmy, że daną czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem. Ponadto musi istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości świadczenia wzajemnego.

Podatek VAT jest naliczany, gdy pomiędzy stronami występuje odpłatne świadczenie wzajemnych usług. Dodatkowo musi wystąpić związek pomiędzy uzyskiwaną płatnością a świadczeniem na rzecz podmiotu, który uregulował opłatę. Kolejnym warunkiem jest bezpośredni i dokładny charakter płatności – w taki sposób można potwierdzić, że płatność wynika z wykonanego świadczenia.

Co z VAT, gdy zerwanie umowy jest jednostronne?

Bardzo istotne znaczenie odgrywa fakt czy umowa została zerwana na skutek jednostronnej decyzji, czy nastąpiło to na skutek wspólnej decyzji obu stron. W pierwszym przypadku uregulowanie opłaty jest traktowane jako świadczenie odszkodowawcze, które ma na celu rekompensatę występujących strat finansowych.

Art. 471 Kodeksu cywilnego wskazuje jednoznacznie, że dłużnik jest zobligowany do naprawienia szkody, która stanowi skutek uboczny niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania.

Świadczenie odszkodowawcze nie spełnia wymogów świadczenia wzajemnego o charakterze ekwiwalentnym, czyli nie jest traktowane jako odpłatne świadczenie usług, które podlega opodatkowaniu VAT.

Uregulowana płatność w formie odszkodowania nie jest konsekwencją wykonania czynności, powstrzymywania się od dokonania czynności albo tolerancji czynności lub sytuacji. Reasumując, wypłata odszkodowania nie może zostać zakwalifikowane jako świadczenie usług, czyli nie istnieje obowiązek uregulowania podatku VAT. Odszkodowania nie potwierdza się fakturą, ale należy wykorzystać notę księgową.

Umowa zerwana za wspólną zgodą

Sytuacja przedstawia się zupełnie inaczej, jeżeli ma miejsce wspólna zgoda na zerwanie umowy. Nie dochodzi wtedy do rekompensaty czy wypłaty odszkodowania, ale jest to świadczenie wzajemne, co potwierdza, chociażby wyrok NSA z 6 października 2017 roku, sygn. akt I FSK 182/16.

Zerwanie umowy przez obie strony oznacza, że nie dochodzi do nienależytego wykonania zobowiązania i niewykonania obowiązków, co oznacza, że odszkodowanie nie przysługuje.

Jeżeli umowę zrywa jedna strona, odszkodowanie ma na celu wynagrodzenie braku świadczenia, a uzyskane środki zostają zakwalifikowane jako świadczenie usług, które podlega VAT. Oznacza to, że pojawia się związek między uregulowaną należnością a uzyskanym świadczeniem wzajemnym, co jest niezbędne do stwierdzenia, iż opłata za zerwanie jest równoznaczne z uregulowaniem podatku od towarów i usług.

Należy podkreślić, że środki uzyskane w ramach jednostronnego zerwania umowy nie mogą zostać potraktowane jako odszkodowanie, ale mowa o wynagrodzeniu za odpłatne świadczenie usług. W praktyce oznacza to, że uregulowana opłata za odstąpienie od umowy jest klasyfikowane jako czynność, która wymaga uregulowania podatku VAT, co trzeba potwierdzić fakturą VAT.

Sytuacja przedstawia się inaczej, kiedy zerwanie umowy to skutek jednostronnego oświadczenia wydanego przez kontrahenta. Gdy uprawnienie wyznacza umowa, a druga strona nie zgodziła się na rozwiązanie, mamy miejsce z nienależytym wykonywaniem zobowiązania, czyli zgodnie z przepisami prawa cywilnego występuje szkoda. Ustawa o VAT wskazuje, że uzyskane odszkodowanie i rekompensata nie podlega opodatkowaniu, nie trzeba jej także potwierdzić fakturą.

Zgoda obu stron na odstąpienie od umowy nie może zostać zakwalifikowana jako odszkodowanie, ale ma miejsce wzajemne, odpłatne świadczenie dla każdej ze stron, co wymaga uregulowania podatku VAT i wystawienia faktury.

Podsumowanie

Nie wszystkie wydatki poniesione przez przedsiębiorcę mogą zostać zakwalifikowane jako koszty uzyskania przychodu, czyli nie zawsze pomniejszają podstawę do opodatkowania. Prawidłowość zakwalifikowania kosztów uzyskania przychodu jest precyzyjnie weryfikowana przez organy podatkowe.

Za koszty nieuznawane podatkowo należy zakwalifikować kary umowne oraz odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad, a także zwłokę w usunięciu wad towarów bądź wykonywanych robót i usług.

Data publikacji: 2024-05-14, autor: FakturaXL