Przyszły przedsiębiorca zanim zdecyduje się na założenie własnej firmy powinien na początku rozważyć w jakiej formie prawnej ma ona funkcjonować. Jedną z bardziej popularnych form prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka jawna (sp. j.). Jak założyć spółkę jawną? Czym się charakteryzuje, jakie są jej wady i zalety?
Spółka jawna jest jedną z osobowych spółek handlowych. Jej definicję i przepisy zawiera Kodeks spółek handlowych. Rozumie się przez nią zorganizowaną i ciągłą działalność handlową, usługową i wytwórczą lub inną działalność gospodarczą. Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, dlatego też nie mają do niej zastosowania przepisy dotyczące osób prawnych, również przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Spółka jawna jako spółka osobowa może być założona przez osoby fizyczne i osoby prawne (np.: spółkę z o. o.). Brak jest wymogu posiadania minimalnego kapitału założycielskiego.
Cechy spółki jawnej
1. jako spółka osobowa działa dzięki wspólnikom, gdzie każdy z nich ma prawo prowadzić sprawy spółki i ją reprezentować. Każdy z nich odpowiada też za jej zobowiązania. W nazwie spółki powinno znaleźć się nazwisko przynajmniej jednego wspólnika 2. celem jest prowadzenie przedsiębiorstwa, co oznacza, że spółka prowadzi działalność gospodarczą we własnym imieniu w celu zarobkowania w sposób ciągły i zorganizowany 3. działa pod własną firmą, co oznacza, że powinna zawierać nazwiska lub nazwy wszystkich wspólników lub nazwisko bądź nazwę jednego z nich lub też kilku wspólników oraz oznaczenie „spółka jawna”. W obrocie gospodarczym dopuszcza się skrót sp. j.
Spółka jawna – założenie
Spółka jawna może być założona przez:
przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną – przekształcenie muszą zgłosić do sądu rejestrowego wszyscy wspólnicy. Wymaga to wcześniejszego dostosowania umowy spółki cywilnej do warunków jakie musi spełniać umowa spółki jawnej
przekształcenie innej spółki handlowej w spółkę jawną - spółka staje się spółką jawną w momencie wpisu przekształcenia spółki do rejestru przedsiębiorców
założenie spółki jawnej przez zawarcie umowy spółki – spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Umowa spółki jawnej
Stronami w umowie spółki jawnej mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, ale jednocześnie posiadające zdolność prawną, w tym również inne handlowe spółki osobowe. Umowa spółki jawnej powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. W niektórych sytuacjach powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Obowiązkowe elementy w umowie spółki jawnej
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych w umowie spółki jawnej obowiązkowo powinny znaleźć się zapisy określające, że:
przedsiębiorstwo będzie prowadzone pod własną firmą
wszyscy wspólnicy wnieśli wkłady
spółka ma nadaną nazwę (firmę)
przedmiot działalności spółki został określony.
Poza tym art. 25 kodeksu spółek handlowych mówi, że w umowie powinny znaleźć się postanowienia dotyczące:
firmy i siedziby spółki – siedzibą jest miejscowość, w której zamieszkują wspólnicy prowadzący sprawy spółki, bądź miejscowość, w której znajduje się centrum zarządzające (jeżeli strony inaczej nie postanowią). Firma, czyli inaczej nazwa spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników lub nazwisko bądź firmę (nazwę) jednego bądź kilku wspólników oraz dodatkowo oznaczenie „spółka jawna”, jak np.: Michalski, Sobczak Spółka jawna.
określenie wysokości wkładów – wniesionych przez każdego wspólnika oraz ich wartość, przy czym wkładem może być przeniesienie lub obciążenie własności rzeczy lub innych praw, również dokonanie innych świadczeń na rzecz spółki. Jeżeli brak jest określenia wartości poszczególnych wkładów należy przyjąć, że są one równe.
przedmiot działalności spółki – przedmiot działalności powinien być określony zgodnie z PKD. Wspólnicy w umowie wskazują jeden przedmiot przeważającej działalności. Maksymalnie mogą dodatkowo dopisać jeszcze 9 kodów PKD.
czas trwania spółki – jeżeli taki czas został oznaczony.
Wpis do rejestru przedsiębiorców
Spółka jawna powstanie i będzie mogła funkcjonować dopiero w momencie dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorców. Spółkę należy zgłosić do Krajowego Sądu Rejestrowego (KRS) w sposób tradycyjny lub elektroniczny. W zgłoszeniu musi znaleźć się:
firma, siedziba i adres spółki
przedmiot działalności
nazwiska, imiona oraz nazwy wspólników i ich adresy
nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki, jak również sposób reprezentacji.
Razem ze zgłoszeniem należy dołączyć: umowę spółki, wzory podpisów osób uprawnionych do jej reprezentowania, które powinny być poświadczone notarialnie lub złożone wobec sądu.
Reprezentowanie spółki
Do reprezentowania spółki jawnej uprawnieni są wszyscy jej wspólnicy, którzy nie zostali tego prawa pozbawieni poprzez zapis w umowie. Zakres reprezentacji jest dość rozległy i został określony w Kodeksie spółek handlowych. Dotyczy wszystkich czynności sądowych oraz pozasądowych spółki.
Prawo wspólnika do reprezentowania w spółce jawnej posiada pewne ograniczenia, takie jak:
wspólnik spółki jawnej nie ma prawa podejmowania czynności wymagających zmian w umowie spółki, co oznacza, że wspólnik nie może samodzielnie zmieniać postanowień zawartych w umowie, czyli nie może podejmować czynności, które wymagałyby takiej zmiany. Przykładem może być zbycie lokalu spółki podanego w umowie jako siedziba firmy. Zmiana lokalu wiąże się ze zmianą umowy w zakresie siedziby spółki.
wspólnik spółki jawnej nie ma prawa do ustanowienia pełnomocnika, który reprezentowałby spółkę w jego imieniu. Powodem tego jest fakt, że prawo do reprezentowania spółki jest ściśle powiązane z osobą wspólnika i zostało ono mu przyznane prawem.
Przykładem może być sytuacja kiedy w umowie spółki jawnej zostało napisane, że jeden, konkretny wspólnik może reprezentować spółkę tylko razem z innym wspólnikiem lub prokurentem. W przypadku stosunków pomiędzy wspólnikami (wewnętrznych), ograniczenia są dopuszczalne (wspólnicy mogą uzgodnić, że jeden wspólnik przed dokonaniem czynności musi skonsultować się w tej sprawie z innymi wspólnikami).
Wspólnik może zostać pozbawiony prawa reprezentacji spółki już w momencie jej tworzenia. Może to być zapisane w umowie spółki lub na podstawie orzeczenia sądu Jednak mogą to być jedynie ważne powody, jak np.: brak wystarczających zdolności, działania niezgodne z polityką spółki, niedbałość przy zawieraniu umów.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za jej zobowiązania solidarnie całym swoim majątkiem z innymi wspólnikami i spółką. Najpierw zobowiązania regulowane są z majątku spółki. Dopiero później kiedy egzekucja jest bezskuteczna, wierzyciel może zacząć prowadzić ją z majątku wspólnika (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika).
Odpowiedzialność może być:
nieograniczona (wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem nieograniczenie bez oznaczania górnej granicy odpowiedzialności)
solidarna (wierzyciel ma prawo żądać spełnienia świadczenia od wszystkich wspólników, od kilku lub od każdego z osobna. Jeżeli jeden ze wspólników ureguluje należność to pozostali są zwolnieni ze spełnienia świadczenia)
nieograniczalna (odpowiedzialności wspólników nie można wyłączyć ani ograniczyć w stosunku do osób trzecich)
subsydiarna (jeżeli majątek spółki nie wystarcza na pokrycie zobowiązania wobec wierzyciela lub spółka nie posiada go w ogóle, to za zobowiązanie odpowiadają solidarnie wspólnicy).
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej, także powstałe przed dniem przystąpienia do spółki ponoszą również osoby do niej przystępujące.
Prowadzenie spraw
Prawem i obowiązkiem każdego wspólnika jest prowadzenie spraw spółki. W ich zakres wchodzą sprawy związane ze zwykłymi czynnościami spółki. Zgłoszenie choćby przez jednego wspólnika sprzeciwu w dokonaniu tych czynności powoduje, że do ich podjęcia potrzebna będzie jednomyślna uchwała wszystkich wspólników. Jeżeli sprawy przekraczają zwykły zarząd, wtedy potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników, również tych wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. Pozbawienie wspólnika możliwości prowadzenia spraw spółki, musi być zapisane w umowie lub w późniejszej uchwale wspólników. Z ważnych powodów prawo to może odebrać również sąd. Sąd może też zwolnić wspólnika od obowiązku prowadzenia spraw spółki.
Prawa i obowiązki wspólników
Każdy ze wspólników ma prawa i obowiązki. Przede wszystkim jest to:
prawo do reprezentowania spółki
prawo prowadzenia spraw spółki
prawo do równego udziału w zyskach i stratach i to bez względu na wartość oraz rodzaj wniesionego wkładu
prawo do żądania wypłacenia co roku odsetek w wysokości 5% od własnego udziału kapitałowego, nawet kiedy spółka odnotowała stratę
prawo do żądania rozwiązania spółki przez sąd (muszą wystąpić ważne powody)
prawo do wypowiedzenia umowy spółki
prawo do wypłaty udziału stanowiącego udział w majątku w momencie kiedy wspólnik wystąpi ze spółki
obowiązek prowadzenia spraw spółki
obowiązek od powstrzymywania się od działalności sprzecznej z interesami spółki.
Zapłata podatku dochodowego w spółce
W spółce jawnej obowiązek zapłaty podatku dochodowego ciąży na jej wspólnikach, którzy muszą go zapłacić z tytułu uzyskiwanych dochodów (podatek dochodowy od osób fizycznych lub osób prawnych, w zależności kto jest wspólnikiem, czy osoba fizyczna, czy prawna). Spółka jawna nie jest osobą fizyczną, ani prawną, dlatego też nie jest podatnikiem podatku dochodowego.
Zalety i wady spółki jawnej
ZALETY:
podmiotowość prawna – dzięki temu może zaciągać kredyty, zobowiązania i zawierać umowy jak spółka
łatwe założenie – wystarczy zawrzeć umowę spółki i złożyć wniosek do KRS razem z wnioskiem o nadanie numeru REGON i NIP
niskie koszty założenia – jedynie opłata za wpis do KRS
brak szczególnej formy umowy – wymagana forma pisemna
umowa może być dowolnie ukształtowana
brak określonego, minimalnego wkładu
podatkiem dochodowym opodatkowani są jedynie wspólnicy
możliwość skorzystania przez spółkę z ryczałtu oraz zwolnienia z podatku VAT
brak obowiązku prowadzenia pełnej księgowości.
WADY:
obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców – wiąże się z dodatkowymi kosztami (opłata za wpis)
odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym bez ograniczenia
obowiązek sporządzania rocznego sprawozdania finansowego i składania go do KRS.
Podsumowanie – dla kogo spółka jawna?
Założenie spółki jawnej powinny rozważyć firmy prowadzące działalność o niewielkich rozmiarach. Dzięki temu przy zaciąganiu zobowiązań, przedsiębiorcy nie są narażeni na dużą odpowiedzialność. Jest to odpowiednia forma dla osób, które się znają i sobie ufają.
