Akcyza jest podatkiem naliczanym do różnych towarów. Jednym z nich jest samochód osobowy. Najczęściej przedsiębiorca zobowiązany jest do zapłaty akcyzy w przypadku nabycia pojazdu za granicą. W takiej sytuacji w celu zarejestrowania samochodu należy zapłacić akcyzę. Od lipca 2021 roku lista towarów, które wymagają zapłaty podatku akcyzowego została wydłużona o kolejne produkty.
Podatek akcyzowy, nazywany w skrócie akcyzą ma charakter podatku pośredniego, który obowiązuje na terytorium Unii Europejskiej. Akcyza nie jest podatkiem powszechnym, co oznacza, że nie dotyczy wszystkich kategorii wyrobów. W całej UE obowiązuje wspólny system podatku akcyzowego, który swoim zakresem obejmuje regulacje dotyczące wyrobów akcyzowych, takich jak: wyroby energetyczne, energia elektryczna, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Akcyzą opodatkowane są też inne produkty, takie jak przykładowo: samochody osobowe, susz tytoniowy, płyn do papierosów elektronicznych. W ich przypadku obowiązek opodatkowania zależy od danego państwa członkowskiego.
Obowiązek zapłaty akcyzy od samochodu osobowego
Zgodnie z art. 100 ustawy o podatku akcyzowym niektóre czynności odnoszące się do samochodu osobowego powodują obowiązek zapłaty akcyzy. Do czynności tych należy między innymi: import oraz wewnątrzwspólnotowe nabycie samochodu osobowego, który wcześniej nie był zarejestrowany w kraju. Ust. 1a wspomnianego przepisu wskazuje, że przedmiotem opodatkowania akcyzą jest także:
dokonanie w pojeździe samochodowym, innym niż samochód osobowy, zarejestrowanym na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, zmian konstrukcyjnych zmieniających rodzaj tego pojazdu na samochód osobowy; 2) nabycie lub posiadanie samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, jeżeli nie można ustalić podmiotu, który dokonał wcześniejszej czynności podlegającej opodatkowaniu, o której mowa w ust. 1 pkt 3 lit. b albo ust. 2, a w wyniku kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.
Obowiązek zapłaty akcyzy od samochodu osobowego mają:
osoby prawne
osoby fizyczne
jednostki nieposiadające osobowości prawnej
jeżeli zakupiły lub posiadają samochód osobowy niezarejestrowany, od którego nie została opłacona akcyza. Osoby te mają również obowiązek złożenia zawiadomienia do wydziału komunikacji o dokonanej zmianie konstrukcyjnej w danym pojeździe. Dotyczy czynności przerejestrowania samochodu ciężarowego na samochód osobowy. Taki obowiązek wynika z art. 78 ust, 2 pkt 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym.
Akcyza, a obowiązek podatkowy
Jeżeli podatnik ma obowiązek zapłaty akcyzy z powodu wprowadzonych zmian konstrukcyjnych w pojeździe, które wymogły na nim konieczność przerejestrowania na samochód osobowy, to obowiązek podatkowy powstaje w dniu dokonania zmian w danym pojeździe. W sytuacji zakupu niezarejestrowanego samochodu osobowego lub posiadania takiego, za który nie został opłacony podatek akcyzowy, to obowiązek podatkowy powstaje w dniu nabycia lub w dniu wejścia w jego posiadanie.
Zarówno w jednym jak i w drugim przypadku w ustawie zmieniającej znalazły się przepisy przejściowe dotyczące podmiotów, dla których obowiązek podatkowy może powstać w dniu wejścia w życie zmian. Zgodnie z art. 29 ustawy zmieniającej, jeżeli wprowadzone zmiany w samochodzie ciężarowym zarejestrowanym na terytorium kraju spowodowały zmianę rodzaju samochodu z ciężarowego na osobowy, w tym również na samochód kempingowy to obowiązek podatkowy powstaje w dniu 1 lipca 2022 roku (zmiany wprowadzone przed 1 lipca 2022 roku). W przypadku zmian konstrukcyjnych wprowadzonych przed dniem 1 lipca 2021 roku, to obowiązek podatkowy w zakresie zapłaty akcyzy nie powstaje, pod warunkiem że przerejestrowanie pojazdu nastąpiło przed początkiem lipca. Dla właścicieli pojazdów osobowych, którzy nie opłacili akcyzy na dzień 1 lipca 2021 roku, zgodnie z art. 26 ustawy obowiązek podatkowy powstaje w dniu wejścia w życie przepisu – 1 lipca 2021 roku.
Sposób wyliczania akcyzy
Podstawę do opodatkowania akcyzy stanowi średnia wartość rynkowa pojazdu osobowego na rynku krajowym pomniejszona o kwotę akcyzy oraz VAT. Zgodnie z art. 104 ust. 11 ustawy akcyzowej
Średnią wartością rynkową samochodu osobowego jest wartość ustalana na podstawie notowanej na rynku krajowym w dniu powstania obowiązku podatkowego średniej ceny zarejestrowanego na terytorium kraju samochodu osobowego tej samej marki, tego samego modelu, rocznika oraz – jeżeli jest to możliwe do ustalenia – z tym samym wyposażeniem i o przybliżonym stanie technicznym, co samochód osobowy odpowiednio: 1) nabyty na terytorium kraju; 2) nabyty wewnątrzwspólnotowo; 3) nabyty lub posiadany w przypadkach, o których mowa w art. 100 opodatkowanie akcyzą samochodu osobowego ust. 1a pkt 2; 4) powstały w wyniku dokonania w pojeździe samochodowym, innym niż samochód osobowy, zarejestrowanym na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, zmian konstrukcyjnych zmieniających rodzaj tego pojazdu na samochód osobowy.
Wartość pojazdu, którą przedsiębiorca ustali może być weryfikowana przez organ podatkowy. Po ustaleniu podstawy opodatkowania, właściciel pojazdu powinien obliczyć kwotę akcyzy. Zgodnie z art. 105 z uwzględnieniem zwolnień wskazanych w art. 163a oraz 109a ustawy o podatku akcyzowym, stawki akcyzy kształtują się następująco:
samochód osobowy o pojemności silnika powyżej 2 000 cm3 – 18,6% podstawy opodatkowania
samochód osobowy o hybrydowym napędzie spalinowo - elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania, o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2 000 cm3 ale nie wyższej niż 3 500 cm3 – 9,3% podstawy opodatkowania
samochód osobowy hybrydowy w rozumieniu art. 2 pkt 13 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych o pojemności silnika spalinowego wyższej niż 2 000 cm3, ale nie wyższej niż 3.500 cm3. Do 31.12.2022 r. pojazd taki o pojemności silnika spalinowego równiej 2 000 cm3 zwolniony jest z akcyzy – 9,3% podstawy opodatkowania
samochód osobowy stanowiący pojazd elektryczny w rozumieniu art. 2 pkt 12 ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz pojazd napędzany wodorem w rozumieniu art. 2 pkt 15 tej ustawy – zwolnienie z akcyzy
samochody osobowe o hybrydowym napędzie spalinowo - elektrycznym, w którym energia elektryczna nie jest akumulowana przez podłączenie do zewnętrznego źródła zasilania, o pojemności silnika spalinowego równej 2 000 cm3 lub niższej – 1,55% podstawy opodatkowania
pozostałe samochody osobowe – 3,1% podstawy opodatkowania.
Zgłoszenie zmian i wpłata akcyzy
Do wykazania wartości podstawy opodatkowania i kwoty przypadającej na akcyzę służy deklaracja uproszczona w sprawie podatku akcyzowego od samochodów osobowych (AKC-US). Formularz składa się do naczelnika urzędu skarbowego w terminie 14 dni licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego, ale nie później niż w dniu złożenia zawiadomienia o dokonaniu w danym pojeździe zmian konstrukcyjnych lub w dniu sprzedaży samochodu, jeżeli taka wystąpiła przed dniem złożenia zawiadomienia. Przedsiębiorca ma obowiązek złożyć deklarację w formie elektronicznej. Obecnie za pomocą Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC). Deklaracja może być podpisana podpisem kwalifikowanym, podpisem celnym lub danymi autoryzującymi.
Wyliczona kwota akcyzy wskazana w deklaracji powinna być wpłacona w terminie 30 dni liczonych od dnia powstania obowiązku podatkowego. Jednak nie może to być później niż dzień:
złożenia zawiadomienia o dokonaniu zmian konstrukcyjnych zgodnie z przepisami o ruchu drogowym, ale nie później niż dzień sprzedaży pojazdu, o ile pojazd został sprzedany przed dniem złożenia zawiadomienia
rejestracji samochodu (dotyczy posiadania pojazdu, który nie został wcześniej zarejestrowany w kraju i nie miał wcześniej opłaconej akcyzy).
Obowiązkiem właściciela pojazdu jest złożenie zawiadomienia o zmianie stanu faktycznego pojazdu, która wymaga zmiany danych w dowodzie rejestracyjnym pojazdu w terminie 30 dni (art. 78 ust. 2 ustawy prawo o ruchu drogowym).
PRZYKŁAD Przedsiębiorca w dniu 5 sierpnia 2022 roku dokonał zmian konstrukcyjnych w pojeździe samochodowym. W wyniku zmian zmienił się rodzaj samochodu na osobowy. Zawiadomienie o zmianach powinien złożyć najpóźniej do dnia 4 września 2022 roku. Deklaracja uproszczona powinna zostać złożona w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku licząc od dnia 5 sierpnia 2022 roku, a więc do dnia 19 sierpnia 2022 roku. Przedsiębiorca powinien zapłacić podatek akcyzowy w terminie 30 dni licząc od dnia 4 sierpnia 2022 roku, a więc do dnia 4 sierpnia 2022 roku. Po wniesieniu opłaty akcyzowej przedsiębiorca otrzymuje potwierdzenie dokonanej wpłaty, które potrzebne będzie mu do zarejestrowania pojazdu lub jego przerejestrowania na samochód osobowy. Za wydanie potwierdzenia w US trzeba wnieść opłatę skarbową w wysokości 17 zł. Potwierdzenie można też pobrać za pośrednictwem systemu PUESC.
