Jeżeli przedsiębiorca podejmuje działanie lub zaniechanie, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, głównie reklamę lub marketing, które są bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta to takie działania uważane są za praktyki rynkowe.
Praktyka rynkowa jaką stosuje przedsiębiorca wobec konsumenta uważana jest za nieuczciwą, jeżeli:
jest sprzeczna z dobrymi obyczajami
jeżeli w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe konsumenta
jeszcze przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, podczas zawierania umowy lub po jej zawarciu. W praktyce oznacza to, że konsument przez działania przedsiębiorcy podjął lub mógł podjąć decyzję, której nie podjąłby gdyby przedsiębiorca nie dopuścił się takiej nieuczciwej praktyki.
Zatem za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się głównie:
praktykę rynkową, która wprowadza w błąd
agresywną praktykę rynkową oraz stosowanie niezgodnego z prawem kodeksu dobrych praktyk
prowadzenie działalności w formie systemu konsorcjum lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów celem finansowania zakupu w systemie konsorcjum.
Jakie czynności świadczą o stosowaniu nieuczciwych praktyk rynkowych?
Aby ocenić, czy przedsiębiorca zastosował nieuczciwą praktykę rynkową należy wziąć pod uwagę każde działanie lub zaniechanie działania, również sposób postępowania, a także składane przez przedsiębiorcę oświadczenia, czy stosowane przez niego informacje handlowe, takie jak przede wszystkim reklama, czy marketing, które są niezgodne z dobrymi obyczajami i w znaczny sposób zniekształcają lub mogą zniekształcać zachowanie konsumenta.
Oceny można dokonać też w oparciu o samego konsumenta i jego zdolności, który jako osoba dobrze poinformowana i ostrożna podjął decyzję, której nie podjąłby w przypadku gdyby przedsiębiorca nie zastosował wobec niego nieuczciwej praktyki rynkowej. W tym wypadku chodzi o praktykę przedsiębiorcy w wyniku, której konsument gorzej poinformowany i podejmujący nie do końca przemyślane decyzje, pochopnie, jak np. osoba chora mógłby podjąć decyzję dla siebie niekorzystną sugerując się postawą przedsiębiorcy.
Co to jest działanie wprowadzające w błąd?
Za nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd uważa się:
działanie wprowadzające w błąd
zaniechanie wprowadzające w błąd.
Praktyka rynkowa uznawana jest za działanie wprowadzające w błąd w sytuacji kiedy przeciętny konsument pod wpływem praktyki rynkowej podejmuje lub może podjąć decyzję dotyczącą umowy, której normalnie by nie podjął jeżeli przedsiębiorca nie zadziałałby w sposób wprowadzający w błąd. Przedsiębiorca podejmuje więc działania w stosunku do konsumenta, które zniekształcają jego ocenę sytuacji czego powodem jest podjęcie przez niego decyzji, której w normalnych okolicznościach by nie podjął.
Za działanie wprowadzające w błąd uważa się w szczególności:
rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji
rozpowszechnianie prawdziwych informacji w taki sposób, który może wprowadzać w błąd
działania związane z wprowadzeniem produktu na rynek, które może wprowadzać w błąd w obrębie produktów lub ich opakowań, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeń, które indywidualizują przedsiębiorcę lub jego produkty, szczególnie chodzi o reklamę porównawczą
nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca należy na zasadzie dobrowolności, pod warunkiem, że przedsiębiorca informuje iż w ramach praktyki rynkowej związany jest z kodeksem dobrych praktyk.
Działania takie jak zaniechanie wprowadzające w błąd w niektórych sytuacjach uważane są za nieuczciwą praktykę np. wtedy kiedy konsument z powodu zaniechania wprowadzany jest w błąd i podejmuje lub może podjąć decyzję dotyczącą umowy, której w normalnych okolicznościach by nie podjął gdyby przedsiębiorca nie dopuścił się czynności nieuczciwego zaniechania, czyli pominął istotne informacje.
Czego może dotyczyć działanie wprowadzające w błąd?
Działanie wprowadzające w błąd może dotyczyć głównie:
istnienia produktu, jego rodzaju i dostępności
cech produktu, a szczególnie jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilości, jakości, sposobu wykonania, daty produkcji, przydatności, możliwości, wyposażenia dodatkowego, testów, wyników badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród, wyróżnień jakie produkt uzyskał, a także ryzyka i korzyści związane z produktem
obowiązków przedsiębiorcy jakie wiążą się z tym produktem, jak: usługi serwisowe i procedura reklamacyjna
praw konsumenta, gównie prawo do naprawy lub wymiany produktu na nowy bądź prawo do obniżenia ceny lub do odstąpienia od umowy
ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej
rodzaju sprzedaży, powodów stosowania przez przedsiębiorcę praktyki rynkowej, oświadczeń, informacji dotyczących sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy bądź jego przedstawiciela, również jego imienia i nazwiska, czy nazwy, majątku, kwalifikacji, statusu, posiadanych zezwoleń, praw własności przemysłowej i intelektualnej, nagród i wyróżnień.
Co należy rozumieć przez zaniechanie wprowadzające w błąd?
Zaniechanie wprowadzające w błąd to praktyka rynkowa, która pomija istotne informacje, których potrzebuje przeciętny konsument do podjęcia decyzji dotyczącej umowy, co sprawia, że konsument podejmuje lub może podjąć decyzję dotyczącą umowy, której w innej sytuacji by nie podjął. Przez istotne informacje należy rozumieć takie, które przedsiębiorca przy stosowaniu praktyk rynkowych ma obowiązek podać konsumentom na podstawie oddzielnych przepisów.
Za zaniechanie wprowadzające w błąd należy uważać:
zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny i jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji, które dotyczą produktu
nieujawnienie handlowego celu praktyki, o ile wynika ona jednoznacznie z okoliczności i jest powodem lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji, której dotyczy umowa, a której w innym wypadku by nie podjął.
Jeżeli konsument spotyka się z propozycją nabycia produktu, to za istotne informacje należy przyjąć:
ważne cechy produktu w zakresie w jakim jest to właściwe dla danego środka komunikowania się z konsumentami i produktu
imię i nazwisko, bądź nazwę oraz adres przedsiębiorcy (siedziby), a także przedsiębiorcy, na którego rzecz działa
cenę zawierającą podatki lub jeżeli charakter produktu nie pozwala w sposób racjonalny na jej wcześniejsze obliczenie, to sposób w jaki jest ona obliczana, a także dodatkowe opłaty za transport, dostawę lub usługi pocztowe, a jeżeli wcześniejsze obliczenie tych opłat nie jest możliwe, to informację o możliwości powstania takich dodatkowych kosztów
uzgodnienia w zakresie sposobu płatności, dostawy lub wykonania produktu, a także procedury rozpatrywania reklamacji
informacje o tym, że istnieje prawo do odstąpienia od umowy lub rozwiązania umowy o ile takie prawo wynika z ustawy lub umowy.
Kiedy mówimy, że praktyki rynkowe są agresywne?
Przedsiębiorcy w celu doprowadzenia do zawarcia umowy mogą wywierać na konsumentów duży nacisk i w związku z tym stosują agresywne praktyki rynkowe.
Praktyka rynkowa jest agresywna jeżeli poprzez niedopuszczalny nacisk znacznie zostaje ograniczona lub może zostać ograniczona swoboda wyboru dokonywana przez przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie w odniesieniu do danego produktu, co może być powodem, że konsument podejmuje lub może podjąć decyzję dotyczącą umowy, której inaczej by nie podjął.
Niedopuszczalny nacisk to każdy rodzaj wykorzystania przewagi w stosunku do konsumenta, głównie przez użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego w sposób, który znacznie ogranicza zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy. Zastosowanie nacisku, czyli przymusu w tak dużym stopniu, może spowodować, że przeciętny konsument będąc osobą dostatecznie poinformowaną, uważną i ostrożną podejmie decyzję, której nie chciał podjąć.
Dokonując oceny, czy praktyka rynkowa jest agresywna należy wziąć pod uwagę wszystkie jej cechy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, a szczególnie:
czas i miejsce oraz rodzaj lub uciążliwość danej praktyki (np. wczesne rano, późny wieczór, niedziela, czy święto, dom lub miejsce pracy konsumenta, codzienne telefony od tego samego przedsiębiorcy z prośbą o dokonanie zakupu danego produktu, z której to sprzedaży dochód zasili np. dom dziecka)
celowe wykorzystanie przez przedsiębiorcę przymusowego położenia konsumenta lub innych okoliczności, które mogłyby ograniczyć zdolność konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy, jak np. wykorzystanie ciężkiej choroby w celu nakłonienia go do zakupu suplementu diety
uciążliwe, a zarazem niewspółmierne bariery będące poza umową, które przedsiębiorca może wykorzystać celem przeszkodzenia konsumentowi wykonywania jego praw umownych, także prawa do odstąpienia i wypowiedzenia umowy bądź do rezygnacji na rzecz innego produktu lub przedsiębiorcy
groźby podjęcia działania niezgodnego z prawem bądź użycie obraźliwych sformułowań lub sposobów zachowania.
Stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych - zakaz
Istnieje zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, co oznacza, że przedsiębiorca nie może stosować ich wobec konsumenta.
Zgodnie z przepisami ten kto stosuje agresywną praktykę rynkową podlega karze grzywny.
Jeżeli dojdzie do dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej, to konsument, którego dobro zostało zagrożone lub naruszone ma prawo żądać od przedsiębiorcy stosującego taką praktykę:
zaniechania stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej (np. usunięcia reklamy wprowadzającej w błąd z witryny sklepowej)
usunięcia skutków tej praktyki (różne działania w zależności od praktyki jakiej dopuszczał się przedsiębiorca w stosunku do konsumenta, jak przykładowo umieszczenie w witrynie sklepowej brakujących informacji na temat cech danego produktu)
złożenia oświadczenia wielokrotnego lub jednokrotnego o wymaganej treści i w odpowiedniej formie (np. opublikowanie ogłoszenia w prasie, że podana informacja była w rzeczywistości reklamą)
naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, a szczególnie żądania unieważnienia umowy wraz z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń i zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu
zasądzenia odpowiedniej kwoty pieniężnej przeznaczonej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów, jak np. nakaz dla przedsiębiorcy przekazania określonej kwoty na cel statutowy fundacji zajmującej się ochroną konsumentów.
Do przedsiębiorcy, któremu zarzucono stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej będzie należało udowodnienie, że dana praktyka nie jest nieuczciwą praktyką wprowadzającą w błąd.
Za stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych polegających na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, które mają na celu sfinansowanie zakupu produktu w systemie konsorcyjnym grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Taka sama kara może zostać zastosowana w stosunku do osób stosujących nieuczciwą praktykę rynkową przez organizowanie grupy konsumentów. Jeżeli wartość mienia jakie zostało zgromadzone w celu sfinansowania zakupów w systemie konsorcjum jest duża, to taka osoba podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
W/w przestępstwa ścigane są na wniosek pokrzywdzonego. Natomiast wykroczenie na żądanie pokrzywdzonego.
Nieuczciwa praktyka rynkowa – przykłady
Przykładem na nieuczciwą praktykę rynkową jest reklama przynęta oraz zamiana polegająca na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie pokazania go konsumentom lub odmowie przyjęcia zamówień na produkt bądź dostarczenia go w rozsądnym terminie.
Dobrym przykładem na agresywną praktykę rynkową są wizyty w miejscu zamieszkania konsumenta przy jednoczesnym ignorowaniu próśb konsumenta o opuszczenie jego miejsca zamieszkania i zaprzestanie odwiedzania go z wyjątkiem wszystkich tych przypadków kiedy chodzi o egzekwowanie zobowiązań wynikających z umowy w dozwolonym zakresie na jakie pozwalają przepisy.
Jeżeli reklama zawiera bezpośrednie wezwanie skierowane do dziecka nawołujące do nabycia reklamowanych produktów lub ma na celu nakłonienie rodziców bądź innych osób dorosłych do zakupu dziecku reklamowanych produktów, to jest to nieuczciwa praktyka rynkowa.
