Z dniem 1 stycznia 2020 roku zaczęła obowiązywać znowelizowana ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Celem jej wprowadzenia jest zwalczanie zatorów płatniczych oraz zapobieganie ustalaniu nadmiernie wydłużonych terminów zapłaty w podpisywanych umowach.
W znowelizowanej ustawie znalazły się zapisy wprowadzające 60-dniowy termin płatności dla transakcji tzw. asymetrycznych, czyli takich, w których wierzycielem jest podmiot należący do MŚP (małe i średnie przedsiębiorstwa), a dłużnikiem duży przedsiębiorca. Inną nowością jest nałożenie na największe podmioty oraz podatkowe grupy kapitałowe obowiązku wykonywania i przedkładania sprawozdania zawierającego terminy zapłaty w transakcjach handlowych.
Zatory płatnicze jako największy problem przedsiębiorców
Nowe przepisy zostały wprowadzone w celu poprawy sytuacji mikro, małych oraz średnich firm, które często skazane są na zatory płatnicze i w związku z tym ponoszą dodatkowe koszty prowadzenia działalności związane z należnościami przeterminowanymi, osłabieniem inwestycji i wzrostem cen. Zatory płatnicze powstają głównie przez wydłużone terminy płatności, a także przez nierzetelną zapłatę należności.
Transakcje handlowe – nowe terminy płatności
Zgodnie ze zmienionymi przepisami, terminy płatności zależne są od charakteru transakcji (symetryczna, czy asymetryczna).
Zgodnie z definicją znajdującą się w załączniku I rozporządzenia Komisji UE nr 651/2014, przedsiębiorstwa dzielą się na:
mikroprzedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 10 pracowników o rocznym obrocie lub sumie bilansowej nie przekraczających 2 mln euro
małe przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 50 pracowników o rocznym obrocie lub sumie bilansowej nie przekraczających 10 mln euro
średnie przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 250 pracowników o obrocie nie przekraczającym 50 mln euro lub rocznej sumie bilansowej nie przekraczającej 43 mln euro
duże przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo inne niż te wskazane powyżej.
Transakcja symetryczna i asymetryczna
Transakcja symetryczna ma miejsce w sytuacji kiedy:
wierzycielem i dłużnikiem są: dwie jednostki należące do MŚP, dwoje dużych przedsiębiorców lub dłużnikiem jest MŚP, a wierzycielem duży przedsiębiorca
podstawowym terminem zapłaty jest termin 60-dniowy, który można zmodyfikować pod warunkiem, że strony w umowie ustalą inny termin i ustalenie to nie będzie rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Transakcja asymetryczna ma miejsce w sytuacji kiedy:
wierzycielem jest jednostka należąca do MŚP, a dłużnikiem jest duży przedsiębiorca
termin zapłaty jaki został określony w umowie nie może przekroczyć 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, które potwierdzają dostawę towaru lub wykonanie usług.
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, wierzyciel ma prawo w pewnych sytuacjach odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć, jeżeli termin zapłaty określony w umowie przekroczy 120 dni liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, które potwierdzają dostawę towaru lub wykonanie usługi. W przypadku terminów zapłaty w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny obowiązują inne zasady od tych przedstawionych powyżej.
Transakcje handlowe – sprawozdanie o terminach zapłaty
Największe przedsiębiorstwa mają obowiązek wykonywania sprawozdań o stosowanych przez nie terminach zapłaty w transakcjach handlowych za poprzedni rok kalendarzowy w terminie do 31 stycznia każdego następnego roku. Do przedsiębiorców zobowiązanych do przekazywania powyższych sprawozdań należą:
podatkowe grupy kapitałowe niezależnie od wysokości osiągniętych przychodów
podatnicy inni niż podatkowe grupy kapitałowe, których wartość przychodu jaką uzyskali w roku podatkowym była wyższa od równowartości 50 mln euro w przeliczeniu na złotówki wg średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego.
Pierwsze sprawozdanie jakie musiało zostać sporządzone dotyczyło roku 2020 i należało je złożyć w terminie do 31 stycznia 2021 roku.
Podwyższone odsetki za opóźnienie
Znowelizowana ustawa zawiera wyższe stawki odsetek. Zmianą nie zostały objęte publiczne podmioty lecznicze. Od 1 stycznia 2020 roku obowiązuje stopa referencyjna NBP + 10 pp. Od 1 stycznia 2020 roku odsetki wynoszą 11,5%. W nowych przepisach zostały określone nowe reguły dotyczące ustalania maksymalnych terminów odnoszących się do płatności w transakcjach B2B. Mają one pomóc w likwidacji lub zmniejszaniu problemów związanych z pozycją jaką mają na rynku mikro, małe i średnie firmy, co może mieć korzystny wpływ na rozwój polskiej gospodarki.
Udzielenie rekompensaty
Art. 10 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych mówi, że wierzyciel ma prawo do uzyskania rekompensaty za koszty poniesione na odzyskanie należności. Rekompensata należna jest od dnia nabycia prawa do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych bez konieczności wezwania do jej zapłaty. Od 2020 roku wysokość rekompensaty zależy od wartości odzyskiwanej należności i odpowiednio wynosi:
40 euro – wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5 000 zł
70 euro – wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5 000 zł, a niższa niż 50 000 zł
100 euro – wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 zł.
Uprawnienie do rekompensaty nie może zostać zbyte przez wierzyciela.
Zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego
Kolejną nowością uwzględnioną w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych jest umieszczenie punktu o zakazie nadmiernego opóźniania się.
Zakaz dotyczy podmiotów niebędących podmiotami publicznymi, czyli:
przedsiębiorców (zgodnie z Prawem przedsiębiorców) oraz podmiotów prowadzących działalność w rozumieniu art. 6 ust. 1 Prawa przedsiębiorców (przykładowo rolników wynajmujących pokoje)
osób wykonujących wolny zawód
oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, przedsiębiorców z państw UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (strony umowy o Europejskim Obszarze gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej)
podmiotów, o których mówi art. 3 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, jak np. jednostki sektora finansów publicznych.
Do nadmiernego opóźniania dochodzi w sytuacji kiedy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych lub spełnionych po ustalonym terminie w okresie 3 kolejnych miesięcy przez wskazany powyżej podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 zł. Jednym z obowiązków należących do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) jest ustalenie czy dany podmiot nadmiernie spóźnia się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Postępowanie prowadzone jest z urzędu w oparciu o dane uzyskane z Krajowej Informacji Skarbowej lub na podstawie otrzymanego zgłoszenia. Może zostać zrealizowane w ramach kontroli przeprowadzonej przez pracownika UOKiK lub Inspekcji Handlowej.
Jeżeli podmiot nadmiernie opóźnia się z płatnością, to Prezes UOKiK ma prawo nałożyć na dany podmiot administracyjną karę pieniężną, której wysokość zależy od:
wartości świadczeń pieniężnych spełnionych lub niespełnionych po terminie
stawki odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych
okresu przez jaki podmiot spóźniał się z zapłatą.
Nałożona kara może zostać obniżona o 10% lub 20% bądź może zostać podwyższona o 50% w przypadku jeżeli zostanie stwierdzone, że podmiot ponownie opóźnia się w regulowaniu świadczeń pieniężnych.
Podsumowanie
Omówiona ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych poza wskazanymi zmianami zawiera także inne niewymienione tutaj rozwiązania, których celem jest poprawa płynności finansowej, zwłaszcza wśród małych podmiotów. Duża część zmian została wprowadzona do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz prawnych, a także do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, jak również do Kodeksu cywilnego.
